Dünyanın önde gelen sözlükleri her sene “yılın kelimesi” adı altında bir kelime ya da kelime öbeği seçer. Yılın kelimesi, ilgili sözlüklerde en çok aratılan kelimeler arasından oylamaya tabi tutularak belirlenir. Seçilen kelimenin, söz konusu yılın genel ruh hâlini ve/veya meşguliyetini ifade ettiği düşünülür. Konu kelimeler olunca, LogoPhile bloğumda bu kelimelerden bahsetmemek olmazdı tabii=) Bu yüzden yazımda önde gelen sözlüklerden olan Collins dictionary, Oxford languages ve Merriam-Webster tarafından 2022 yılının kelimesi seçilen kelimeleri ve bu kelimelerin ne anlam ifade ettiklerini paylaşmak istedim.
İlgili sözlükler tarafından seçilen kelimeler, meşguliyetten çok ruh hâlini ifade eder türdendir. O hâlde hazırsanız 2022 yılında dünyanın genel ruh hâlini, seçilen kelimeler üzerinden inceleyelim.
Collins dictionary, yılın kelimesi olarak “permacrisis” kelimesini seçti. Permacrisis, İngilizcede “daimi, kalıcı” anlamına gelen “permanent” ile kriz anlamındaki “crisis” kelimesinin birleşmesinden oluşan bir neolojidir. Dolayısıyla permacrisis, “uzun süren güvensizlik ve istikrarsızlık dönemi” anlamına gelir. Türkçeye de zaten motamot bir çeviri stratejisi güdülerek “hepkriz” olarak çevrilmiştir. Permacrisis ya da hepkriz, finansal, ekonomik, siyasal, sosyal ve/veya psikolojik düzeyde olabilir. Örneğin sosyal hayatınızdaki kişilere karşı hep bir güvensizlik hâli içindeyseniz ya da hayatınızda istikrarsızlık hâkimse, permacrisis içinde olabilirsiniz. Öyle iseniz bu konuda yalnız olmadığınızı bilerek sevinebilirsiniz. Zira söz konusu kelimenin yılın kelimesi olarak seçildiği göz önünde bulundurulduğunda sadece sizin değil, dünyanın da genel olarak güvensizlik ve istikrarsızlık içinde hissettiği söylenebilir.
“Goblin mode”, Oxford languages tarafından yılın kelimesi olarak seçilen bir diğer kelimedir. Aslında kelimeden çok bir kelime öbeğidir. Permacrisis kelimesinde olduğu gibi Türkçeye motamot çevrilmiş bir kelime öbeği değildir. Bu nedenle Türkçede “goblin mode” ya da “goblin modu” ifadelerinin kullanıldığını görebilirsiniz. Kelime öbeğinde geçen “goblin”, Türkçede “cin, gulyabani, cüce cin” gibi anlamlara gelir. Söz konusu yaratıklar, hikâyelerde ya da masallarda daha çok “dağınık”, “kendi eğlencesine düşkün”, “hazcı (hedonik)” gibi sıfatlarla ifade edilir. Burada tabii cin deyince aklınıza bizim bildiğimiz “üç harfliler” gelmesin. Daha çok Harry Potter’ın Dobby’si gibi bir ev cinini ve onun karakteristik özelliklerini aklınıza getirin. Dolayısıyla goblin mode, evdeki bulaşıktan, dağınıklıktan rahatsızlık duymadan yaşayabilen, yediği şeylerin çerini çöpünü oraya buraya savuşturup bundan gocunmayan, kıyafetlerini çıkardığı gibi bırakan, bazen günlerce duş almayabilen, dağınıklıktan haz duyan, hayatı salmış kişileri ifade eder. Burada akıllara depresyon gelebilir; fakat goblin mode depresyondan farklıdır. Zira goblinler, bu dağınık ve salmışlıktan büyük bir haz duyarlar, bundan mutlu olurlar.
Önde gelen sözlüklerden Merriam-Webster, 2022 yılının kelimesi olarak “gaslighting” kelimesini seçti. Gaslighting bana göre yılın kelimeleri arasındaki en tehlikeli olanı. Zira söz konusu kelime, bir tür psikolojik manipülasyonu ifade ediyor. Gaslighting yapanlar genellikle aklınızdan şüphe duymanıza yol açarak sizi manipüle etmeye çalışırlar. Bunlar genellikle narsisistik, toksik, ruh emici tiplerdir. “Ben öyle demedim!”, “sen yanlış hatırlıyorsun!”, “hep kafanda kuruyorsun” (gerçekten kurmuyorsan tabi=)), “çok büyütüyorsun” şeklindeki ifadeler, gaslighting yapan kişilerin vazgeçilmez replikleridir. Ayrıca söylenmemiş bir şeyin söylendiğini, yaşanmış bir şeyin yaşanmadığını (ya da tam tersi) iddia etmek de gaslighterlar tarafından sıklıkla yapılır. Bu kişiler John Steinbeck’in şu sözlerinin ne kadar doğru bir tespit olduğunu gözler önüne serer:
“Bir insana dengesini kaybettirip sonra da normal davranmasını bekleyemezsiniz.” (John Steinbeck)
Gaslighting yapanlar ise tam olarak bir insana dengesini kaybettirip sonra da onların normal davranmasını beklerler. Bu manipülatörlerle okulda, işte, sosyal hayatınızda her yerde karşılaşmanız muhtemeldir. Ruh sağlığınız için gaslighterlardan uzak durmanızda fayda var.
Yılın kelimeleri bize 2022 yılında dünyanın genel olarak permacrisis içinde kıvrandığını, goblin gibi takıldığını ve gaslighting mağduru olduğunu gösteriyor. Peki size göre dünyanın bu yılki ruh hâlini anlatan en iyi kelime nedir? Ya da bir sonraki yıl dünyanın ruh hâli nasıl olacak? Konuya yönelik fikriniz, tahminleriniz ya da tahminlerinize ilişkin türettiğiniz kelimeler (neolojiler) varsa yorumlarda belirtebilirsiniz=)
