Türkçede Yanlış Kullanılan Bazı Kelimeler Üzerine

Geçenlerde Nev’in Sükut-u Hayal şarkısına YouTube’da denk geldiğimde bu yazıyı yazma fikrim şekillendi. Zira yazının başlığından da anlaşılacağı üzere bu yazım, Türkçede yanlış kullanılan bazı kelimeler üzerine. Nev’in söz konusu şarkısının adının yazılışındaki hata ile başlayalım o hâlde. Türkçede hayal kırıklığını ifade etmek için sükut-u hayal ifadesi sıklıkla kullanılsa da kelimenin doğru yazımı sukutuhayal şeklinde olmalıdır. Arapça kökenli ve eskimiş bir kelime olan sukutuhayal ifadesindeki sukut, “düşme” anlamına gelir. Öte yandan Türkçede sıklıkla hatalı bir şekilde kullanılan sükut ise “susma”, “sessizlik” gibi anlamlara gelir. Dolayısıyla hayal kırıklığını ifade etmek için “hayallerim sustu,” yerine “hayallerim (suya) düştü,” demek daha uygun olacağından hayal kırıklığı ifadesinin doğru kullanım biçimi de sukutuhayal şeklindedir (Bir not: “hayallerim sustu,” ifadesi de bence fena olmadı. Hatta kulağa epey şiirsel geliyor sanki. Siz yine de kelimenin doğru kullanım biçiminin sukutuhayal olduğunu aklınızda bulundurunuz. “Hayallerim sustu,” ifadesini beğendiyseniz sükut-u hayal ifadesini kullanmaya devam edebilirsiniz. Tabii gerçekte ne anlama geldiğini bilmek koşuluyla=))

“Nev çok naif bir insan,” cümlesinde eğer Nev’in “ince ruhlu”, “hassas” ve “duygusal olma” özelliklerine vurgu yapıyorsanız burada kullanmış olduğunuz “naif” kelimesi de Türkçede sıklıkla karşılaştığımız hatalı kullanımın bir diğer örneğini oluşturur. Zira naif kelimesi, deneyimsiz ve acemi gibi anlamlara gelir. Duygusal, ince ruhlu, hassas gibi anlamlara gelen kelimenin doğru yazımı ise nahif olmalıdır. Dolayısıyla birinin deneyimsiz ve acemi olduğunu ifade etmek için naif, hassas ve ince ruhlu olduğunu ifade etmek için ise nahif kelimesi tercih edilmelidir.

Nahif kelimesinden konu açılmışken nahifle benzer bir anlama sahip olmakla birlikte Türkçede sıklıkla hatalı kullanılan ve nokta işareti kullanımının önemini gözler önüne seren bir diğer kelimeden bahsedeyim: Mütehassis. “Duygulanmış” anlamına gelen mütehassis, i harfi yerine ı kullanılarak söylenip yazıldığında “uzman” anlamında kullanılmış olur. Zira söz konusu kelimenin “ı” harfi kullanılarak yazılmasıyla oluşan mütehassıs, uzman anlamına gelir.

“Nahif bir kişiliğe sahip Nev’i, insanın ruhuna dokunan şarkılarından dolayı taktir ediyorum,” cümlesinde ise her ne kadar nahif kelimesi doğru kullanılmış olsa da “taktir ediyorum” ifadesinin doğru kullanılmadığı görülür. Zira burada “beğenme”, “değer verme” anlamlarına gelen takdir kelimesinin kullanılması gerekirken “damıtma” anlamına gelen taktir kelimesi kullanılmıştır.

Son olarak “Nev’in şarkılarını oldukça beğeniyorum,” cümlesindeki oldukça kelimesi de Türkçede sıklıkla hatalı bir şekilde kullanılan kelimelerden bir diğeridir. Zira oldukça kelimesini insanlar genellikle “çok”, “çokça” gibi anlamlarda kullanır. Oysaki oldukça kelimesinin “çok” anlamı yoktur. Oldukça kelimesi, “olabildiğince”, “olabildiği kadar” gibi anlamlara gelir (İngilizcedeki fair enough ifadesinin Türkçedeki karşılığı, oldukça kelimesidir). Dolayısıyla paragraf başındaki cümlenin “Nev’in şarkılarını çok beğeniyorum,” şeklinde ifade edilmesi gerekir.

Şimdi anlamlarını ve doğru yazımlarını öğrendiğimiz kelimeleri kullanarak minik bir paragraf yazalım ve öğrenmeyi pekiştirelim=)

…Bu dünya nahiflere göre değildi. Çünkü bu dünyada nahifler için sukutuhayalden başka bir şey yoktu. Nahifler yine de hayata tutunmaya oldukça çabalıyorlardı. Hiçbir şey karşısında mütehassis olmamaya da. Çünkü takdir görmenin tek yolu bu gibiydi…

Notlar ve Tartışmalar:

     1) Yazıya Nev’in söz konusu şarkı örneğiyle başladığım için yazının biçimsel bütünlüğü açısından diğer örnek cümlelerde de Nev ismini tercih ettim.

2) Türkçede hatalı kullanılan kelimeler tabii ki bu yazıdakilerle sınırlı değil. Okuyucuyu yormamak için bu kelimelerin sadece birkaçına yer verdim. İleride yazmayı planladığım blog yazılarımda diğer hatalı kelime kullanımlarına yer vereceğim.

3) Hatalı kullanılan kelimelerin genellikle Arapça kökenli ve eskimiş kelimeler olduğu söylenebilir. Bu noktada okuyucu, “Ben zaten bu kelimeleri kullanmıyorum. Günceli varken eskisini n’apayım ki !” şeklinde bir serzenişte bulunabilir. Böyle düşünen okuyucuların haklılık payı olmakla birlikte günümüzde Türkçesi varken İngilizcesi “itiraz edilmeden” tercih edilen pek çok kelimenin de olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

4) Kelime tercihiniz, kelime dağarcığınız ve üslubunuz, sizin idiolektinizi (bireysel dil, bireydil, kişiye özgü dil) oluşturur. İdiolektiniz ise düşünce yapınızı şekillendirir. Dolayısıyla kelime dağarcığınızı ne kadar geliştirirseniz ufkunuz da o kadar genişleyebilir. Dağarcığınızı geliştirirken de kelimeyi doğru bir şekilde öğrenmek ve doğru bağlamda kullanmak çok önemlidir ("...oldukça önemlidir," şeklinde yazmadığıma dikkat ediniz=))

5) Ezcümle, kelimelerin dünyasında yolculuk muhteşemdir! 

Bir sonraki yazım için spoiler içerir:

Eğer siz de “…kelimelerin dünyasında yolculuk muhteşemdir,” cümlesindeki “muhteşem” kelimesi yerine “müthiş” kelimesinin kullanılmasında bir sakınca görmüyorsanız bir sonraki yazım Galatımeşhur’u kaçırmayınız=)